Khi nào nên dùng ai tìm kiếm thông tin?

Bài viết phân tích sự khác biệt giữa công cụ tìm kiếm và công cụ nghiên cứu ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI). Và 05 lý do không nên dùng AI tìm kiếm thông tin?

Công cụ tìm kiếm như Google hoạt động dựa trên từ khóa và thuật toán xếp hạng để trả về các trang web liên quan. Bên cạnh đó, AI nghiên cứu có khả năng hiểu ngữ cảnh, phân tích dữ liệu và đưa ra các phân tích sâu sắc hơn đơn thuần là tìm kiếm thông tin.

Các mô hình AI cung cấp sự trợ giúp toàn diện cho nghiên cứu, từ tóm tắt nội dung, phân tích mẫu hình đến giải đáp các câu hỏi phức tạp. Công cụ tìm kiếm chỉ hiển thị thông tin sẵn có, trong khi công cụ nghiên cứu AI có thể tổng hợp nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để tạo ra kiến thức mới và giả thuyết độc đáo.

Bên cạnh đó, AI có thể truy cập và phân tích các nguồn chuyên sâu như cơ sở dữ liệu học thuật và ấn phẩm khoa học, mang lại kết quả chi tiết và sắc thái hơn so với tìm kiếm web thông thường.

Mặc dù mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng, kỹ năng tư duy phản biện vẫn là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả nghiên cứu, bất kể công cụ được sử dụng. Nói cách khác, công cụ tìm kiếm phù hợp cho các tác vụ đơn giản và nhanh chóng, trong khi AI lại là chuyên gia phân tích sâu, khám phá tri thức và tự động hóa các quy trình nghiên cứu phức tạp.

Những điểm mạnh và hạn chế của việc sử dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI) cho nghiên cứu so với các công cụ tìm kiếm như Google:

Ưu điểm của AI trong nghiên cứu:

• Hiểu và phân tích ngữ cảnh vượt ra ngoài việc khớp từ khóa.
• Khả năng xử lý và tổng hợp các bộ dữ liệu lớn, đa dạng.
• Sinh ra các phân tích chuyên sâu, tóm tắt và kiến thức mới.
• Trả lời câu hỏi tương tác và có khả năng đàm thoại.
• Truy cập các nguồn học thuật/khoa học để nghiên cứu chuyên sâu.
• Cá nhân hóa và thích ứng với nhu cầu của người dùng theo thời gian.

Hạn chế của AI trong nghiên cứu:

• Kết quả đầu ra có thể sai sót, thiên vị hoặc ảo tưởng.
• Dựa vào dữ liệu huấn luyện có thể không được cập nhật đầy đủ.
• Thiếu minh bạch về nguồn và lý luận đằng sau những phân tích được tạo ra.
• Vẫn là một công nghệ mới nổi với độ chính xác khác nhau giữa các trường hợp sử dụng.
• Có thể yêu cầu giám sát/xác nhận của con người cho các ứng dụng quan trọng.

Ưu điểm của công cụ tìm kiếm:

• Lấy nhanh các trang web dựa trên truy vấn của người dùng.
• Truy cập vào một chỉ mục khổng lồ các trang web và thông tin trực tuyến.
• Hệ thống xếp hạng được thiết lập để hiển thị các kết quả có liên quan nhất.
• Dễ sử dụng cho các tác vụ tra cứu thông tin đơn giản.
• Khả năng xác minh nguồn và độ tin cậy của thông tin thu được.

Hạn chế của công cụ tìm kiếm:

• Tìm kiếm nông, dựa trên từ khóa, không hiểu sâu về ngữ cảnh.
• Chỉ giới hạn ở nội dung web truy cập công khai và các nguồn trực tuyến.
• Thuật toán xếp hạng có thể bị can thiệp hoặc bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như quảng cáo.
• Ít phù hợp cho nghiên cứu phức tạp, phân tích hoặc tạo kiến thức.
• Yêu cầu đặt lại truy vấn để tìm thông tin chính xác.

Xem thêm: Tìm hiểu về AI, bắt đầu từ đâu?

Vậy khi nào nên sử dụng AI, khi nào nên sử dụng Google để tìm kiếm?

Nên sử dụng AI để tìm kiếm thông tin trong trường hợp nào?

Tình huống: Một nhóm nghiên cứu y sinh học đang nghiên cứu tiềm năng của một hợp chất thuốc mới để điều trị một căn bệnh hiếm gặp. Họ cần phân tích một lượng lớn dữ liệu từ tài liệu khoa học, báo cáo thử nghiệm lâm sàng, cơ sở dữ liệu phân tử và hồ sơ bệnh án của bệnh nhân.

Công cụ nghiên cứu AI có thể hỗ trợ như thế nào:

• Các mô hình xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể trích xuất thông tin liên quan từ các nguồn văn bản phi cấu trúc như bài nghiên cứu và báo cáo.
• Thuật toán học máy có thể xác định các mẫu hình và mối tương quan giữa hợp chất thuốc, đặc điểm bệnh và kết quả điều trị của bệnh nhân trên nhiều bộ dữ liệu.
• AI có thể tạo ra các bản tóm tắt và hình ảnh trực quan để làm nổi bật những phát hiện chính, tác dụng phụ tiềm ẩn và tín hiệu hiệu quả từ dữ liệu phức tạp.
• Các mô hình trả lời câu hỏi cho phép các nhà nghiên cứu truy vấn hệ thống AI để có được những phân tích cụ thể, thay vì phải sàng lọc thủ công tất cả thông tin.
• Hệ thống AI có thể đề xuất các giả thuyết mới hoặc lĩnh vực nghiên cứu sâu hơn dựa trên phân tích của nó.

Nên sử dụng Google (công cụ tìm kiếm) để tìm kiếm thông tin trong trường hợp nào?

Tình huống: Một học sinh trung học đang thực hiện dự án nghiên cứu về biến đổi khí hậu và cần thu thập thông tin từ các nguồn trực tuyến khác nhau.

Công cụ tìm kiếm có thể hỗ trợ như thế nào:

• Sử dụng tìm kiếm theo từ khóa trên Google, học sinh có thể tìm thấy các trang web, bài viết và báo cáo liên quan đến biến đổi khí hậu từ các cơ quan chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận và các tổ chức giáo dục.
• Hệ thống xếp hạng của công cụ tìm kiếm có thể hiển thị các nguồn phổ biến và được công nhận nhất về chủ đề này.
• Các công cụ lọc và tinh chỉnh cho phép học sinh thu hẹp kết quả theo ngày, loại trang web (ví dụ: .edu, .gov) hoặc các cụm từ cụ thể.
• Học sinh có thể xác minh độ tin cậy của các nguồn bằng cách truy cập vào các trang web được liên kết và đánh giá danh tiếng của chúng.
• Hiệu quả trong việc nhanh chóng thu thập tổng quan về chủ đề từ các nguồn trực tuyến.

Trong trường hợp nghiên cứu y sinh học, các công cụ AI có thể cung cấp phân tích sâu, tạo ra phân tích chuyên sâu và xây dựng giả thuyết từ các nguồn dữ liệu phức tạp. Đối với dự án của học sinh, các công cụ tìm kiếm cung cấp một cách đơn giản để thu thập thông tin từ các nguồn trực tuyến đáng tin cậy một cách hiệu quả.

Cả hai phương pháp đều có ưu điểm riêng và cách tiếp cận nghiên cứu lý tưởng có thể kết hợp cả hai, sử dụng công cụ tìm kiếm để thu thập thông tin ban đầu và công cụ AI để phân tích chuyên sâu và khám phá kiến thức khi giải quyết các vấn đề nghiên cứu phức tạp, đòi hỏi nhiều dữ liệu.

05 lý do không nên dùng AI tìm kiếm thông tin?

1. Các vấn đề quan trọng có tính sống còn hoặc tác động lớn:
   Khi đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến sức khỏe, an toàn, hay có hậu quả nghiêm trọng, nên sử dụng AI một cách thận trọng và không nên hoàn toàn dựa vào AI. Ví dụ: chẩn đoán y tế, quyết định pháp lý, an ninh quốc gia…
2. Công việc đòi hỏi sự cẩn thận và tính chính xác cao:
   Trong các lĩnh vực như tài chính, hàng không, hạt nhân, nơi một sai sót nhỏ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, nên hạn chế sử dụng AI và luôn có con người giám sát.
3. Các vấn đề đạo đức, giá trị phức tạp:
   AI hiện tại có thể thiếu khả năng phán đoán đạo đức, cân nhắc các giá trị nhân văn phức tạp. Khi đưa ra các quyết định liên quan đến đạo đức, văn hóa, tôn giáo, nên dựa nhiều vào con người.
4. Khi dữ liệu đào tạo AI bị thiên lệch hoặc không đầy đủ:
   Nếu dữ liệu đào tạo AI bị thiên lệch, thiếu đa dạng, kết quả AI đưa ra có thể bị lệch lạc, không công bằng. Trong trường hợp này, nên cẩn trọng khi sử dụng AI.
5. Công việc đòi hỏi sự sáng tạo, tư duy phi tuyến tính cao:
   Các lĩnh vực như văn học, nghệ thuật, thiết kế mà cần nhiều sáng tạo, trực giác và tư duy phi tuyến tính, AI hiện tại vẫn còn hạn chế so với con người.

Mặc dù AI ngày càng mạnh mẽ, nhưng vẫn cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi Dùng AI tìm kiếm thông tin vào những vấn đề nhạy cảm, quan trọng và phức tạp. Sự đánh giá cẩn thận từ con người và kết hợp với các phương pháp truyền thống vẫn là điều cần thiết.

Kết luận có nên dùng AI tìm kiếm thông tin?

Công cụ tìm kiếm truyền thống như Google và dùng AI tìm kiếm thông tin cho nghiên cứu đều là những công cụ hữu ích trong việc tìm kiếm và tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, chúng có những khác biệt đáng kể về cách tiếp cận, khả năng và phạm vi ứng dụng.

Công cụ tìm kiếm như Google phù hợp cho việc truy xuất nhanh thông tin trực tuyến dựa trên từ khóa và thuật toán xếp hạng. Chúng cung cấp khả năng tìm kiếm rộng trên nội dung web và nội dung công khai một cách hiệu quả. Tuy nhiên, chúng hạn chế ở việc phân tích, tổng hợp và tạo ra tri thức mới.

Mặt khác, dùng AI tìm kiếm thông tin cho nghiên cứu có khả năng vượt ra ngoài tìm kiếm từ khóa đơn thuần. Chúng có thể trích xuất thông tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, phân tích trong bối cảnh, xác định mẫu và mối liên hệ, đồng thời tạo ra những hiểu biết và kiến thức mới. Tuy nhiên, AI vẫn đang trong giai đoạn phát triển và có thể gặp phải các vấn đề về độ chính xác, minh bạch và có khả năng bị lệch lạc.

Do đó, không có công cụ nào hoàn hảo và phù hợp cho mọi trường hợp. Việc kết hợp khéo léo giữa các công cụ tìm kiếm truyền thống và dùng AI tìm kiếm thông tin nghiên cứu, cùng với khả năng phán đoán và kỹ năng tư duy phản biện của con người, sẽ giúp đạt được kết quả nghiên cứu tốt nhất. Sử dụng linh hoạt các công cụ phù hợp với nhu cầu và yêu cầu cụ thể của từng dự án nghiên cứu là điều quan trọng.

👉 Follow NextAcademy Fanpage để cập nhật thông tin về AI!

👉 Giáo trình điện tử: Xóa Mù AI – Kỹ thuật viết Prompt chuyên nghiệp từ cơ bản đến nâng cao